သတၱဳလုပ္ငန္းဖြံ႔ျဖိဳးဖို႔တကယ္လုပ္မယ္ဆိုရင္ျဖင့္..(၁)

ျမန္မာႏိုင္ငံႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမႈပ္ႏွံမႈဥပေဒ (၂၀၁၂) ထြက္လာျပီးေနာက္ပိုင္းမွာ ႏိုင္ငံတကာက ဆက္သြယ္ရင္းစြဲ သတၱဳတြင္းလုပ္ငန္းရွင္ေတြဆီ အေၾကာင္းၾကားျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔က ျပန္ေမးၾကတာေတာ့ သတၱဳတြင္းဥပေဒ အသစ္ဘယ္ေတာ့မ်ားျပဌာန္းမလဲဆိုတာပါပဲ။ 

အသစ္ျပင္ဆင္ျပဌာန္းဖို႔အစီအစဥ္ရွိျပီး သက္ဆိုင္သူမ်ားၾကိဳးစားေနၾကေၾကာင္း ျပန္အေၾကာင္းျပန္ရင္းနဲ႔ အေတြးတစ္ခု၀င္လာလို႔ဒီစာကိုေရးမိပါတယ္။အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ကမၻာတစ္၀ွမ္းသတၱဳတြင္းလုပ္ငန္း လုပ္ေဆာင္ေနၾကရာကေနေတြ႔ရွိသံုးသပ္ထားတဲ့ သတၱဳတြင္းလုပ္ငန္းေတြရဲ႔သေဘာသဘာ၀ေတြကို အမ်ားသူငွာသိေစလိုျပီး ဥပေဒျပဌာန္းဖို႔ ျပင္ဆင္ၾကိဳးစားေနသူေတြအတြက္ စဥ္းစားစရာေလးေတြကို တို႔ထိေပးခ်င္တဲ့ သေဘာပါပဲ။

ဒီစာကိုေရးဖို႔အတြက္ စာေရးသူ Robert Stevens ရဲ႔ Mineral Exploration and Mining Essentials ဆိုတဲ့စာအုပ္ထဲက မွီျငမ္းျပီးေရးသားပါတယ္လို႔ ၀န္ခံပါရေစ။ ၂၀၁၂ ဇန္န၀ါရီက ထုတ္ခဲ့တဲ့စာအုပ္ျဖစ္လို႔ အခ်ိန္ ကာလအားျဖင့္ အေတာ္နီးစပ္တဲ့အခ်က္အလက္ေတြကို စာေရးသူအေျချပဳထားတယ္လို႔ ယူဆမိပါတယ္။ဒီအတြက္လဲလက္ရွိျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္လဲ  ေလ့လာအတုယူစရာတစ္ခ်ိဳ႔ေတြ႔ႏိုင္လိမ့္မယ္လို႔

ထင္ပါတယ္။

သတၱဳတြင္းဥပေဒဆိုတာ သတၱဳတြင္းလုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကို အဓိကထိမ္းေၾကာင္းရမယ့္ ဥပေဒ တစ္ရပ္ ျဖစ္တယ္လို႔ယူဆမိတဲ့အတြက္ အရင္ဆံုး သတၱဳတြင္းလုပ္ငန္းေတြရဲ႔ ျဖစ္စဥ္အဆင့္ဆင့္ဟာ ဘာေတြလဲဆိုတာ သိဖို႔လိုအပ္တယ္လို႔ထင္ပါတယ္။ 

တကယ္ေတာ့သတၱဳတြင္းလုပ္ငန္းဆိုတာအဓိကက်တဲ့ ေသာ့ခ်က္အစိတ္အပိုင္းမ်ားစြာနဲ႔ေပါင္းစုဖြဲ႔စည္းထားတဲ့ လႈပ္ရွားသက္၀င္ေနတဲ့လုပ္ငန္းၾကီးတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ Explorationလို႔ေခၚတဲ့ သတၱဳစမ္းသပ္ရွာေဖြတိုင္းတာ တဲ့ျဖစ္စဥ္ကေနစတင္ျပီးသတၱဳတူးေဖာ္ထုတ္လုပ္ျခင္း၊သန္႔စင္ျခင္းစတဲ့ျဖစ္စဥ္အဆင့္ေတြကို ျဖတ္သန္းလာရာ ကေန ေနာက္ဆံုး သတၱဳတြင္းပိတ္သိမ္းကာ ေျမယာျပန္လည္ျပဳျပင္ျခင္းလုပ္ငန္းေတြနဲ႔အဆံုးသတ္ပါတယ္။ အဆင့္တစ္ခုခ်င္းစီဟာသီးျခားေဆာင္ရြက္မႈပံုစံေတြနဲ႔ထူးျခားျပီး တစ္ဆင့္ျပီးတစ္ဆင့္ တိုးတက္ျဖစ္ထြန္းလာ တတ္ပါတယ္။တစ္ခ်ိဳ႕အဆင့္ေတြကေတာ့တစ္ဆင့္နဲ႔တစ္ဆင့္ Overlap ျဖစ္ျပီးလုပ္ေဆာင္တာမ်ိဳးလဲရွိတတ္ ပါတယ္။ဥပမာအားျဖင့္လူထုအဖြဲ႔အစည္းေတြကို ပညာေပးျခင္းလုပ္ငန္းေတြကို စမ္းသပ္ရွာေဖြစဥ္ကာလမွာ ကတည္းကေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ေျမယာျပန္လည္ျပဳျပင္ေရးလုပ္ငန္းေတြကိုသတၱဳတူးေဖာ္ထုတ္လုပ္ျခင္းကာလမွာ ကတည္းကေဆာင္ရြက္ျခင္းတို႔ျဖစ္ပါတယ္။

သတၱဳတြင္းလုပ္ငန္းေတြရဲ႔ ျဖစ္စဥ္အဆင့္ဆင့္ကို အစိတ္အပိုင္း ခုနစ္ခုနဲ႔ဖြဲ႔စည္းထားပါတယ္။ 

၁။ စမ္းသပ္ရွာေဖြတိုင္းတာျခင္းအဆင့္ (Exploration)

တန္ဖိုးရွိႏိုင္တဲ့ေက်ာက္နဲ႔တြင္းထြက္သိုက္ရွာေဖြျပီးစစ္ေဆးအကဲျဖတ္တဲ့အဆင့္ျဖစ္ျပီးသတၱဳသိုက္ကိုရွာေဖြ

ျခင္းလုပ္ျပီးေနာက္ တူးေဖာ္ထုတ္လုပ္မႈမျပဳခင္မွာ သတၱဳသိုက္ရဲ႔ ပံုသ႑ာန္၊ အရြယ္အစား၊ အရည္အေသြး၊ ပမာဏစသည္ျဖင့္ေဖာ္ထုတ္ေပးရပါတယ္။ 

၂။အသိပညာေပးျခင္း၊ ခြင့္ျပဳခ်က္မ်ားရယူ/ေပးျခင္း ႏွင့္ ေငြေၾကးဆိုင္ရာေလ့လာမႈျပဳျခင္းအဆင့္ (Consultations, Permitiing and Financial Analysis)

ရည္ရြယ္ထားတဲ့သတၱဳတြင္းရဲ႔ လူမႈစီးပြားေရးနဲ႔ပါတ္၀န္းက်င္ဆိုင္ရာအခ်က္အလက္ေတြကို ျပည္သူလူထု၊ အစိုးရ နဲ႔ အျခား Stakeholders ေတြကိုတင္ျပ အသိပညာေပးျခင္းေတြလုပ္ေဆာင္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအတြက္ပါတ္၀န္းက်င္ဆိုင္ရာသက္ေရာက္မႈေလ့လာျခင္းေတြအျပင္ ေငြေၾကးဆိုင္ရာေလ့လာ

သံုးသပ္ျခင္းေတြ၊ အင္ဂ်င္နီယာဆိုင္ရာေလ့လာမႈေတြလုပ္ေဆာင္ရမွာျဖစ္ျပီး ခြင့္ျပဳခ်က္မ်ားရယူျခင္း၊ ထုတ္ေပးျခင္းေတြလုပ္ေဆာင္ရမွာ လည္းျဖစ္ပါတယ္။ 

၃။ တည္ေဆာက္ျခင္းအဆင့္ (Construction)

ခြင့္ျပဳခ်က္ရျပီးတာနဲ႔ဆက္လက္ျပီး သတၱဳတြင္းဖြံ႔ျဖိဳးမႈလုပ္ေဆာင္ေရးေတြလုပ္ေဆာင္ရတာျဖစ္ပါတယ္။

၄။ သတၱဳတူးေဖာ္ေရးအဆင့္ (Mining)

ေျမေအာက္မွာရွိတဲ့ သတၱဳေတြကိုတူးေဖာ္ထုတ္ယူျခင္းလို႔ဆိုႏိုင္ပါတယ္။

၅။ သတၱဳျပဳျပင္သန္႔စင္ျခင္း (Mineral Processing)

ေက်ာက္သားထဲမွာရွိတဲ့ တန္ဖိုးရွိတဲ့တြင္းထြက္ေတြကိုထုတ္ယူႏိုင္ဖို႔အတြက္ သတၱဳရိုင္းမ်ားကို ၾကိတ္ခြဲျခင္းႏွင့္ ျပဳျပင္သန္႔စင္ျခင္းလုပ္ေဆာင္ရပါတယ္။

၆။ အရည္က်ိဳသန္႔စင္ျခင္း (Smelting and Refining)

သန္႔စင္တဲ့ေနာက္ဆံုးထြက္ကုန္သတၱဳသန္႔ကိုရဖို႔အတြက္ျပဳျပင္သန္႔စင္ရာကရလာတဲ့သတၱဳရိုင္းေတြကို အရည္က်ိဳျခင္း၊ Treament ေပးျခင္းေတြလုပ္ေဆာင္ရပါတယ္။

၇။ သတၱဳတြင္းပိတ္သိမ္းျခင္းႏွင့္ေျမယာျပန္လည္ျပဳျပင္ျခင္းအဆင့္ (Closure and Reclamation)

သတၱဳတူးေဖာ္ေရးလုပ္ငန္းေတြ ရပ္နားပိတ္သိမ္းလိုက္ျပီး အရင္တူးေဖာ္ထုတ္လုပ္မႈေတြ မျပဳခင္အေျခအေန အတိုင္းျဖစ္ႏိုင္သမွ်ျဖစ္ေအာင္ ေျမယာကိုျပန္လည္ျပဳျပင္ေပးျခင္းလုပ္ငန္းေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလုပ္ငန္းအဆင့္တစ္ခုခ်င္းစီကိုလုပ္ေဆာင္ရာမွာ ကုန္က်တဲ့ စရိတ္နဲ႔အခ်ိန္ဟာ တစ္ဆင့္နဲ႔တစ္ဆင့္ သိသိ သာသာကြဲျပားေလ့ရွိပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ ေသးငယ္ျပီး ရိုးရွင္းတဲ့လုပ္ငန္းမ်ိဳးဟာ စမ္းသပ္ရွာေဖြမႈအဆင့္ ကေနတူးေဖာ္ထုတ္လုပ္မႈအဆင့္ကိုႏွစ္အနည္းငယ္အတြင္းမွာကူးေျပာင္းသြားႏိုင္ျပီး အဲဒီလိုစတင္ထုတ္လုပ္ တူးေဖာ္ရာကေန သတၱဳတြင္းပိတ္သိမ္းျခင္းအထိ ဆယ္စုႏွစ္တစ္ခုအတြင္းမွာ ေရာက္ရွိသြားတတ္ပါတယ္။ တစ္ခါတည္းမွာ ၾကီးမားျပီး လုပ္ငန္းရႈပ္ေထြးမႈရွိတဲ့ လုပ္ငန္းေတြမွာဆိုရင္ေတာ့ စမ္းသပ္ရွာေဖြျခင္း၊ အသိပညာေပးျခင္း၊ခြင့္ျပဳခ်က္မ်ားရယူျခင္းႏွင့္တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား ေဆာင္ရြက္ျခင္းေတြ

ေဆာင္ရြက္ဖို႔အတြက္တင္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ ေလာက္ၾကာတတ္ျပီး ထုတ္လုပ္မႈအတြက္ေတာ့ ဆယ္စုႏွစ္ မ်ားစြာၾကာတတ္ပါတယ္။ ဒီလိုပဲ စမ္းသပ္ရွာေဖြျခင္း၊ အသိပညာေပးျခင္း၊ ခြင့္ျပဳခ်က္မ်ားရယူျခင္း ႏွင့္ တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားေဆာင္ရြက္ျခင္းအတြက္ လုပ္ငန္းအငယ္စားေတြမွာ အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္း၁၀၀ ေလာက္ကေန လုပ္ငန္းအၾကီးစားေတြမွာ အေမရိကန္ေဒၚလာသန္း ၃၀၀၀ ေလာက္ထိက်ခံသံုးစြဲ ရေလ့ရွိပါတယ္။ 

ဆက္လက္ျပီးေအာက္မွာဇယားနဲ႔အတူသတၱဳတြင္းလုပ္ငန္းေတြရဲ႔ျဖစ္စဥ္အဆင့္ဆင့္အလိုက္အခ်ိန္နဲ႔ေငြေၾကး သံုးစြဲရမႈအႏွစ္ခ်ဳပ္ကိုေဖာ္ျပထားပါတယ္။

လုပ္ေဆာင္မႈ	အခ်ိန္	ကုန္က်စရိတ္/ျပန္ရေငြ (အေမရိကန္ေဒၚလာ)
စမ္းသပ္ရွာေဖြတိုင္းတာျခင္းအဆင့္	၃ - ၁၂ ႏွစ္	- တစ္ႏွစ္လ်င္၅ေသာင္း မွ သိန္း ၂၀၀ ထိ - စုစုေပါင္း သန္း ၂၀ မွ သန္း ၁၅၀ ေက်ာ္ထိ
ခြင့္ျပဳခ်က္မ်ားရယူႏွင့္ေငြေၾကးဆိုင္ရာ ေလ့လာမႈျပဳျခင္းအဆင့္	၂ - ၇ ႏွစ္ (စီးပြားျဖစ္ႏိုင္စြမ္းေလ့လာျခင္းႏွင့္ ပါတ္၀န္းက်င္ဆိုင္ရာေလ့လာျခင္းမ်ား အပါအ၀င္)	၂ သန္းမွ သန္း ၂၀ ထိ
တည္ေဆာက္ျခင္းအဆင့္	၁ - ၄ ႏွစ္	သန္း ၁၀၀ မွ သန္း ၃၀၀၀ ထိ
သတၱဳတူးေဖာ္ေရးအဆင့္	၅ - ၁၀၀ ႏွစ္	သန္းရာေပါင္းမ်ားစြာမွ သန္းေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာထိ ျပန္ရႏိုင္
သတၱဳတြင္းပိတ္သိမ္းျခင္းႏွင့္ ေျမယာျပန္လည္ျပဳျပင္ျခင္းအဆင့္	၂ - ၅ ႏွစ္ (သတၱဳတူးေဖာ္ျခင္းလံုး၀ ရပ္ဆိုင္းျပီးခ်ိန္မွစ၍) (ဆက္လက္ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရႈျခင္းမွာ ပို၍ အခ်ိန္ၾကာႏိုင္)	၂ သန္းမွ သန္း ၅၀ ထိ

ဒါေတြဟာကမၻာမွာရွိတဲ့သတၱဳတြင္းအသီးသီးရဲ႔အခ်က္အလက္ေတြကိုစုစည္းသုေတသနျပဳျပီးထြက္ေပၚလာတဲ့ ကိန္းဂဏန္းေတြပါ။ ဒါေတြကိုၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ အခ်ိန္ကာလအရျဖစ္ေစ ေငြေၾကးရင္းႏွီးမႈအရျဖစ္ေစ အေျခခံစဥ္းစားရမယ့္အခ်က္အလက္ေတြကိုသိႏိုင္မယ္လို႔ထင္ပါတယ္။

လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၀ စုႏွစ္ေတြက ျမန္မာႏိုင္ငံသတၱဳတြင္းလုပ္ငန္းေတြနဲ႔ပါတ္သက္လို႔ လုပ္ကြက္တစ္ခုခ်င္းစီအေပၚ ရင္းႏွီးျမႈပ္ႏွံမႈပမာဏ၊အခ်ိန္ကာလသတ္မွတ္ခ်က္ေတြနဲ႔သိရွိျပီးသားသူေတြႏႈိင္းယွဥ္ၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။ ျမန္မာ

ႏိုင္ငံရင္းႏွီးျမႈပ္ႏွံမႈေကာ္မရွင္ဆီမွာ တင္ျပေတာင္းခံရင္ခက္ခဲတယ္ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကိုအေျချပဳျပီး အေသးစားသတၱဳတူးေဖာ္ထုတ္လုပ္ေရးဆိုျပီးေခါင္းစဥ္တပ္ကာ စာရြက္ေပၚကရင္းႏွီးျမႈပ္ႏွံမႈပမာဏ သိန္း ၁၀၀ က်ပ္ေလာက္ကို ေဖာ္ျပျပီးလုပ္ကိုင္ခဲ့ၾကတဲ့ အဆီအေငၚမတည့္မႈေတြကိုျပန္လည္သံုးသပ္ၾကရပါမယ္။ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈအမွန္တကယ္ေဆာင္ရြက္ရာမွာေတာ့အၾကီးစားသတၱဳတူးေဖာ္ျခင္းဆန္ဆန္

ေဆာင္ရြက္ေနေပမယ့္ အထက္မွာေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ အဆင့္အသီးသီးကို မွန္ကန္ေအာင္မလုပ္ခဲ့ႏိုင္တဲ့အတြက္ ရင္းႏွီးျမႈပ္ႏွံသူရဲ႔ဆံုးရႈံးမႈေတြျဖစ္ခဲ့ရသလိုေဒသခံျပည္သူေတြရဲ႔လူမႈဘ၀နဲ႔ပါတ္၀န္းက်င္ဆိုင္ရာထိခိုက္နစ္နာ

မႈေတြလည္းၾကံဳေတြ႔ခဲ့ၾကရတာကိုကြ်န္ေတာ္တို႔သိေနျမင္ေနခဲ့ၾကရပါတယ္။ 

လက္ရွိျမန္မာ့သတၱဳတြင္းလုပ္ငန္းေတြရဲ႔ အစကနဦးအဆင့္မွာ ကတည္းက စမ္းသပ္ရွာေဖြမႈကို မသံုးစြဲခ်င္ၾကတာ၊ငြေၾကးဆိုင္ရာတြက္ခ်က္သံုးသပ္မႈပီပီျပင္ျပင္မရွိပဲလုပ္ေဆာင္ေနၾကတာ၊တည္ေဆာက္ေရး အဆင့္ကိုမရွိသေလာက္(စာရြက္ထဲကလြဲလို႔)ျဖစ္ေနတာ၊ထုတ္လုပ္မႈစနစ္မမွန္တာစသည္စသည္ေတြေၾကာင့္

ေနာက္ဆံုးေစ်းကြက္ပါေပ်ာက္သြားရတာမ်ိဳးေတြျဖစ္ေနရ တာကိုၾကံဳေတြ႔ေနရပါတယ္။

ဒီဆံုးရႈံမႈေတြလြန္ေျမာက္ျပီး သတၱဳလုပ္ငန္းမ်ားဖြံျဖိဳးေအာင္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ဖို႔ ဒီလုပ္ငန္းစဥ္အဆင့္ေတြကို အေျခခံျပီး ထြက္ေပၚလာမယ့္ ဥပေဒဟာသိပ္အေရးၾကီးပါတယ္။ လုပ္ငန္းစဥ္အဆင့္တိုင္းကို မွန္မွန္ကန္ကန္လုပ္ေဆာင္မွသာႏိုင္ငံတကာအရည္အေသြးမီတဲ့သတၱဳထုတ္ကုန္ေတြေပၚထြက္လာမွာ

ျဖစ္သလိုျပည္သူလူထုနဲ႔တိုင္းျပည္အက်ိဳးစီးပြားကိုပံ့ပိုးအကာအကြယ္ေပးႏိုင္မယ့္အေနအထားေတြျဖစ္လာႏိုင္ မွာျဖစ္ပါတယ္။ သတၱဳဆိုလူေတြေၾကာက္ေနၾကတာမ်ိဳးကေနလြန္ေျမာက္ခ်င္ရင္ေတာ့ ဒီအဆင့္ေတြကို အမွန္အကန္ဆံုးလုပ္ျပ ႏိုင္ဖို႔လိုပါလိမ့္မယ္လိုထင္ျမင္မိပါတယ္။

ေဇထက္

ေန႔လည္ ၂း၂၃နာရီ

၂၄၊ ၁၁၊ ၂၀၁၂။

ရန္ကုန္ျမိဳ႔။